ჭიებით ინვაზია – ადამიანის ორგანიზმის ინფექცია პარაზიტული ჭიებით – ჭიებით (ჰელმინთები). ჰელმინთური ინვაზიის სიმპტომები განისაზღვრება ინფექციის გზით, მიღებული პარაზიტების რაოდენობით, ადამიანის ორგანიზმში მათი ადაპტაციის ხარისხით და სხვა მახასიათებლებით.
დაავადების პირველი ნიშნები მოზრდილებში შეიძლება გამოჩნდეს როგორც დაინფიცირებიდან 2-3 დღის შემდეგ, ასევე წელიწადნახევრის შემდეგ, მაგრამ ჩვეულებრივ ინკუბაციური პერიოდი 2-3 კვირაა.
ჰელმინთები არ მრავლდებიან ადამიანის სხეულში (გარდა ჭიებისა და სხვა ჭიებისა)
ინფექციის გზები:
- დაუკავშირდით ოჯახს;
- ალიმენტური;
- გადამდები;
- კანქვეშა.
ინფექციის წყაროა ავადმყოფი ან მატარებელი.
ჰელმინთების კლასიფიკაცია
მოზრდილებში რეგისტრირებულია ჰელმინთების ორასზე მეტი სახეობის პარაზიტიზმი, რომლებიც სტრუქტურული თავისებურებების მიხედვით ძირითადად ჭიების ორ ტიპს მიეკუთვნება:
- მრგვალი ჭიები არის ნემატოდები, რომლებიც იწვევენ დაავადებებს, როგორიცაა ასკარიდოზი, ენტერობიაზი, ტრიქურიაზი, ტრიქინოზი, დრაკუნკულიაზი, ფილარიოზი, ტოქსოკარიაზი.
- ბრტყელი ჭიები იყოფა:
- ლენტის ჭიების კლასი, რომლებიც იწვევენ ტენიარინოზს, ტენიაზს, ცისტიცერკოზს, დიფილობოთრიაზს, ჰიმენოლეფიაზს, ექინოკოკოზს;
- ფლუკების კლასი, რომლებიც იწვევენ შისტოსომიაზს, ოპისტორქიაზს, კლონორქიაზს, ფასციოლიაზს, დიკროცელიაზს.
სასიცოცხლო ციკლისა და გადაცემის ფაქტორების მახასიათებლებიდან გამომდინარე, გამოიყოფა ჰელმინთების სამი ძირითადი ტიპი: გეოჰელმინთები, ბიოჰელმინთები, კონტაქტური ჰელმინთები.
პარაზიტების გავლენა ადამიანის სხეულზე
ჭიების აბსოლუტური უმრავლესობა მოზარდების ნაწლავებში ცხოვრობს, თუმცა ზოგიერთი სახის პარაზიტული ჭიები ლარვის სტადიაში მწიფდება სხვა ორგანოების ქსოვილებში (ღვიძლი, ტვინი, გული, ფილტვები, თვალები და ა. შ. ). ჰელმინთების სასიცოცხლო მოქმედების პროცესში წარმოიქმნება ტოქსიკური ნივთიერებები, რომლებიც შეაღწევენ სისხლძარღვში და მის მიერ გადაიტანება სხვადასხვა ორგანოებში. გარდა ამისა, ადამიანის ნაწლავში ჰელმინთები შთანთქავს სიცოცხლისთვის აუცილებელ ნივთიერებებს (ამინომჟავები, ცხიმოვანი მჟავები, გლუკოზა, ფერმენტები და სხვა), რაც იწვევს სხეულის ფიზიოლოგიურ სისტემებში გაუმართაობას.
ორსულობისას ჰელმინთური ინვაზიები ორმაგად საშიშია: მავნე ზემოქმედება აისახება არა მხოლოდ დედის მდგომარეობაზე, არამედ ემბრიონის მომწიფებაზეც.
ჭიებით დაინფიცირებამ შეიძლება გაართულოს ორსულობის განვითარება. ქალის ორგანიზმში ინფექციის შედეგად მცირდება საკვები ნივთიერებების შეწოვა, რაც ძალზე არასასურველია გესტაციის პერიოდში.
გარდა ამისა, ორსულობის დროს ჰელმინთებმა შეიძლება გამოიწვიოს მძიმე ტოქსიკოზი. ქინძისთავებს შეუძლიათ შეაღწიონ ქალის სასქესო ორგანოებში. ეს იწვევს ძლიერ ქავილს და, შედეგად, მუდმივ დისკომფორტს და ძილის დარღვევას.
არსებობს ჰელმინთები, რომლებსაც შეუძლიათ ნაწლავის კედლის დაზიანება. შედეგად, შესაძლებელია მცირე, მაგრამ ხანგრძლივი სისხლის დაკარგვა. ეს სავსეა ორსულ ქალში რკინადეფიციტური ანემიის ფორმირებით.
ჰელმინთებს შეუძლიათ შეაღწიონ პლაცენტურ ბარიერში და პარაზიტირდნენ ღეროზე და ნაყოფის სხეულში. უფრო მეტიც, მათ შეუძლიათ შეაღწიონ ტვინში და გამოიწვიოს თავის ზომის ზრდა, რაც ართულებს მშობიარობის კურსს.
სახიფათოა მათი არსებობა ფილტვებშიც - შემდგომში ბავშვს განუვითარდება მათი ქრონიკული ანთება.
კლინიკა
განასხვავებენ ჰელმინთური შეჭრის მწვავე სტადიას, რომელიც ხასიათდება უფრო გამოხატული კლინიკით და ქრონიკული, რომელიც შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე წელი და გამოვლინდეს წაშლილი სიმპტომებით.
ჰელმინთური შეჭრის ყველაზე გავრცელებული სიმპტომები:
- საჭმლის მომნელებელ სისტემაში გაუმართაობის გამოჩენა, კერძოდ:
- ყაბზობა (ნაწლავის სანათურის, ჭიებით ნაღვლის სადინარების ბლოკირების გამო);
- ფხვიერი განავალი (ჰელმინთების მიერ წარმოქმნილი ნივთიერებების გავლენის გამო);
- გაზის გადაჭარბებული წარმოქმნა (მონელების დარღვევის გამო).
- სახსრებისა და კუნთების ტკივილი - ჩნდება პარაზიტების შეღწევისას სახსრის სითხესა და კუნთებში.
- კანის სიმპტომები (გამონაყარი, ეგზემა, ქავილი, აკნე) გამოწვეული ჰელმინთების მიერ წარმოქმნილი ტოქსიკური ნივთიერებების ზემოქმედებით.
- ნერვული სისტემის დარღვევები, გამოხატული:
- შფოთვა;
- გაღიზიანებადობა;
- ლტოლვა;
- ძილის დარღვევა და ა. შ.
- წონის დაკლება დაკავშირებულია მეტაბოლურ დარღვევებთან.
- სასუნთქი გზების კატარალური სიმპტომები (ცხვირი, ხველა), რომლებიც წარმოიქმნება მათში ჰელმინთების შეღწევისგან.
ჰელმინთური შეჭრის არაპირდაპირი ნიშნები:
- გაფართოებული ლიმფური კვანძები;
- გაიზარდა სხეულის ტემპერატურა;
- დაღლილობა, ასთენია;
- გულისრევა (შეიძლება იყოს ორსულობის დროს, როგორც ტოქსიკოზის გამოვლინება);
- თავის ტკივილი;
- ანემია (სისხლის დაკარგვის გამო);
- ქავილი პერინეუმში.
დიაგნოსტიკა
ჩვეულებრივ, მოზრდილებში ჰელმინთური შეჭრის გამოსავლენად ტარდება განავლის ანალიზი ან სკრაპი ანუსის გარშემო ნაკეცებიდან. ჭიის კვერცხებს მიკროსკოპულად ათვალიერებენ და ადგენენ მათ გარეგნობას.
თუმცა, ეს ანალიზი ყოველთვის არ უწყობს ხელს ჰელმინთების იდენტიფიცირებას. ჰელმინთური ინვაზიისთვის ყველაზე სპეციფიკურია სისხლის ტესტი მასში სხვადასხვა ტიპის ჭიების მიმართ ანტისხეულების არსებობისთვის. ზოგადი სისხლის ანალიზის დროს, როდესაც ორგანიზმი ინფიცირდება ჰელმინთებით, გამოვლენილია ეოზინოფილების და ლეიკოციტების შემცველობის ზრდა.
ორსულობის დროს ჭიების იდენტიფიცირებისთვის შესაძლოა საკმარისი არ იყოს მხოლოდ განავლის ანალიზი. უფრო საიმედო დიაგნოზისთვის აუცილებელია ულტრაბგერითი სკანირების ჩატარება, სისხლის ანალიზი და ამნისტიური სითხის ანალიზი.
თერაპია
როდესაც აღმოჩენილია ჰელმინთური ინვაზიის ნიშნები და დიაგნოზი დადასტურდება სისხლისა და განავლის ტესტების გამოყენებით, მკურნალობა ტარდება პარაზიტის ტიპის გათვალისწინებით. ამისთვის ექიმი განსაზღვრავს სპეციფიკურ ანტიჰელმინთურ პრეპარატებს. უფრო ხშირად, ეს მედიკამენტები არ შედიან სისხლში და ახდენენ ეფექტს ექსკლუზიურად ნაწლავებში. ამის გამო ორგანიზმზე ტოქსიკური ზემოქმედების შესაძლებლობა მინიმალურია.
ზოგ შემთხვევაში წამლის ერთჯერადი გამოყენება საკმარისია ჭიებისგან თავის დასაღწევად, ზოგ შემთხვევაში საჭიროა უფრო ხანგრძლივი მკურნალობა, რომელიც აგებულია სპეციალისტის ინდივიდუალური სქემით.
ეს არის წინაპირობა, რომ დაავადებამ ქრონიკული მიმდინარეობა არ მიიღოს. მკურნალობის განმეორებითი კურსის მთავარი ამოცანაა პარაზიტების განადგურება, რომლებიც შევიდნენ ადამიანის ორგანიზმში კვერცხუჯრედის სახით და ჯერ არ დასრულებულა მათი განვითარების სასიცოცხლო ციკლი. გარკვეული პერიოდის შემდეგ ისინი მოზარდებად გადაიქცევიან და წამლების გავლენით განადგურდებიან.
როგორც წესი, კარგი შედეგის მისაღწევად, მთელი ოჯახი უნდა ჩატარდეს სისხლისა და განავლის ანალიზის კონტროლის ქვეშ.
პათოგენეტიკური თერაპია მოიცავს ანტიალერგიულ საშუალებებს, ნაწლავური ფლორის ნორმალიზების პრეპარატებს.
პარალელურად მკურნალობენ თანმხლებ დაავადებებს, რომლებიც ხშირად ვითარდება ჰელმინთიაზების გართულებად (ანემია, ჰიპოვიტამინოზი, არასწორი კვება).
ორსულობის დროს, გარდა პრეპარატის ანტიჰელმინთური ეფექტისა, მხედველობაში მიიღება მისი შესაძლო მოქმედება ნაყოფზე.
როგორც წესი, ორსულობის პირველ ტრიმესტრში, როდესაც ემბრიონის ძირითადი ორგანოებისა და სისტემების განლაგება ფორმირების ეტაპზეა, უმჯობესია თავი აარიდოთ ასეთ მკურნალობას. ამ პერიოდის განმავლობაში, ნებისმიერმა მედიკამენტმა შეიძლება უფრო მეტი ზიანი მიაყენოს ნაყოფს, ვიდრე ჭიების ზემოქმედების სავარაუდო რისკი.
ამ ეტაპზე შეგიძლიათ სცადოთ პარაზიტების მოშორება არასამკურნალო საშუალებების დახმარებით.
ცნობილია მრავალი რეცეპტი, რომელსაც შეუძლია შეავსოს ძირითადი მკურნალობა და ზოგჯერ მთლიანად ჩაანაცვლოს წამლის თერაპია. ჰელმინთების ყველაზე დადასტურებული საშუალებებია:
- გოგრის თესლი;
- ხახვი;
- ნიორი;
- ბროწეულის წვენი;
- ტანზისა და ჭიის ნაყენები.
მეორე და მესამე ტრიმესტრში მცირდება ნაყოფზე და მის ტარებაზე მედიკამენტების უარყოფითი ზემოქმედების ალბათობა.
თერაპიის კურსის დასრულების შემდეგ საჭიროა ჭიების ხელახალი ანალიზი - სკრაპი. ეს კეთდება იმისათვის, რომ დავრწმუნდეთ, რომ დადგენილი მკურნალობა სწორია და ყველა ჭია განადგურებულია.
უნდა გვახსოვდეს, რომ თერაპია უნდა ჩატარდეს სპეციალისტის მეთვალყურეობის ქვეშ. განმეორებითი ანალიზი ტარდება მკურნალობის კურსის დასრულებიდან არა უადრეს 2 კვირისა. შესაძლებელია განიხილოს თერაპიის კურსი დასრულებული 3 უარყოფითი ტესტით 2 კვირის ინტერვალით.
პრევენცია
ზომები ჰელმინთოზის პროფილაქტიკისთვის:
- პირადი ჰიგიენის წესების დაცვა (ხელების დაბანა ჭამამდე, ინდივიდუალური გამოყენება
- პირადი ჰიგიენის საშუალებები, ინდივიდუალური საცვლები და თეთრეული);
- ბოსტნეულის, ხილის, მწვანილის წყლით სავალდებულო რეცხვა ჭამის წინ;
- ხორცის, თევზის სრული თერმული დამუშავება;
- სისხლისმწოველი მწერების წინააღმდეგ ბრძოლა;
- რეგულარული სველი წმენდა შენობაში;
- შინაური ცხოველების სრული მოვლა;
- საცვლებისა და თეთრეულის რეგულარული გამოცვლა მათი სავალდებულო დაუთოებით;
- წყლის ობიექტებში ცურვის გამორიცხვა ჰელმინთებით ინფექციის მაღალი ალბათობით.
ორსულობის დაგეგმვისას უნდა გაიაროთ გამოკვლევა ჰელმინთებზე. მათი არსებობის შემთხვევაში აუცილებელია ორსულობამდე მკურნალობის კურსის გავლა, რათა ბავშვის ორგანიზმს ზიანი არ მიაყენოს.
ჰელმინთოზის მწვავე ფორმის დროული და სრული მკურნალობა დაავადების ქრონიკული მიმდინარეობის პროფილაქტიკაა.